Jednym z najważniejszych elementów, które mają wpływ na funkcjonalność mieszkania, jest jego właściwe oświetlenie. Brak dobrego światła nie tylko nie pozwala na odpowiednie wyeksponowanie wystroju wnętrza, ale wręcz utrudnia większość prac i źle wpływa na samopoczucie, szczególnie w długie, zimowe i jesienne wieczory, kiedy przez większość dnia cierpimy na niedobory światła dziennego. Jak więc zaplanować oświetlenie w mieszkaniu, jakie rozwiązania uwzględnić i co wziąć pod uwagę przed przystąpieniem do tego procesu?
To, co najważniejsze na samym początku, to świadomość, że zaprojektowanie i wybór idealnego oświetlenia, jest nie mniej ważny od wyboru płytek, gresów i frontów kuchennych. Światło potrafi wiele – dzieli mieszkanie na strefy, pozwala efektywnie pracować i wypoczywać, jest niezastąpione przy lustrze łazienkowym i nad kuchennym blatem.
Oświetlenie główne i pomocnicze
Główną funkcją oświetlenia we wnętrzu jest zapewnienie odpowiedniego natężenia światła na możliwie dużej powierzchni – chodzi o to, aby jak najskuteczniej zastąpić światło dzienne, gdy mamy do czynienia z jego niedostatkiem.
Oprócz oświetlenia głównego wyróżniamy też pomocnicze, czyli punktowe doświetlanie obszarów, kiedy nie potrzebujemy mocno rozświetlonego pomieszczenia np. w drodze do łazienki nocą. Im więcej źródeł świata w pomieszczeniu, tym lepiej – możemy je ze sobą mieszać, dostosowywać do różnych potrzeb. Wnętrza, w których punkty świetlne są przemyślane i zróżnicowane, zyskują wiele po zachodzie słońca, stają się bardziej klimatyczne, przytulne.
Lampy sufitowe – główne źródło światła w domu i w mieszkaniu
Oczywistym jest to, że najczęściej punkty świetlne montujemy na suficie. To tam lokujemy oświetlenie główne, odpowiadające w dużej mierze za to, jak jasno jest w danym pomieszczeniu. Takie światło powinno mieć wystarczającą moc, aby spełniać potrzeby domowników, ale jednocześnie być na tyle rozproszone, aby ich nie oślepiać. Oświetlenie sufitowe należy zaplanować na etapie projektowania wnętrza – najłatwiej będzie umiejscowić je tam, gdzie wyprowadzono zasilanie, ale wszelkie zmiany, będą zdecydowanie łatwiejsze do wprowadzenia na wczesnym etapie wykańczania wnętrza.
Jakie lampy umieszczamy pod sufitem?
- Lampy wiszące – jedno- lub wielkopunktowe, popularne lampy typu spider,
- Żyrandole – ozdobne, wielopunktowe, często stylizowane,
- Plafony – zazwyczaj płaskie lampy z rozpraszającym kloszem (często umieszczane np. w łazienkach lub pomieszczeniach gospodarczych),
- Lampy wpuszczane w sufit – instalowane w sufitach podwieszanych,
Umiejscowienie oświetlenia pomocniczego
Na ścianach wieszamy kinkiety (jedno- lub dwupunktowe) i plafony. Pełnią one funkcje oświetlenia pomocniczego na przykład w przedpokojach albo przy biblioteczkach. Plafony ścienne występują czasem w formie półplafonu. Światło jest wtedy rozporoszone od dołu, a od góry oświetla ścianę i sufit.
Zdecydowanie częściej spotykane są lampy podłogowe, które można dowolnie umiejscawiać na etapie urządzania już wykończonego wnętrza. Oprócz tego, że ich instalacja jest niekłopotliwa i pozwalają na precyzyjne doświetlenie wybranego obszaru, to stanowią często uzupełnienie aranżacji danego pomieszczenia i pełnią funkcję dekoracyjną.
Oświetlenie dodatkowe, punktowe wspiera nas też podczas prac kuchennych czy biurowych. Na biurku najczęściej miejsce zajmuje lampka stojąca, często z regulacją wysokości i kierunku padania światła, tak aby dostosowywać ją dokładnie do bieżących potrzeb. Lampka biurkowa podobnie jak lampa podłogowa to dodatek nie wymagający wcześniejszego uwzględnienia w projekcie.
Nieco inaczej będzie z oświetleniem kuchennym, które powinno być wbudowane – wpuszczone w blat albo w formie listew LED, często też jako integralna część szafek i gablotek kuchennych. Rozplanowanie oświetlenia pomocniczego w kuchni jest ważną kwestią, która ma ogromne znaczenie dla komfortu przygotowywania posiłków, a która powinna być przemyślana już na etapie planowania kuchni. Jest to też istotny element wizualny, będzie decydować o tym jak prezentować będzie się nasza kuchnia, gdy nie będzie wystarczająco wypełniona światłem słonecznym.
Oświetlenie salonu, sypialni i łazienki
Pomieszczenia, w których przebywamy w ciągu dnia i wieczorami, takie jak salon i jadalnia, powinny być dostatecznie doświetlone lampami głównymi i pomocniczymi. Mocne oświetlenie sufitowe, lampa stojąca przy kanapie lub fotelu, dodatkowe doświetlenie blatu stołu lampą wiszącą – im więcej źródeł światła tym lepiej, ponieważ pozwoli to na dokładne dopasowanie poziomu jasności danego obszaru do naszych potrzeb.
W sypialni dobrze sprawdzi się światło o cieplejszej barwie, które ma działanie sprzyjające wyciszeniu i wypoczynkowi. Bez względu na dobór oświetlenia głównego sypialnię wyposażamy w lampkę nocną, a nawet dodatkową lampkę do czytania, jeśli ta pierwsza nie będzie dostarczać wystarczająco dużo światła.
Nie wspominaliśmy jeszcze o oświetleniu łazienkowym – tutaj oprócz źródła światła głównego (w tej funkcji najczęściej plafony sufitowe), potrzebne będą lampy nad umywalką – kinkiety lub 2w1 czyli podświetlanie lustro. O czym należy pamiętać? Wszystkie lampy w łazience muszą być odporne na wilgoć, stosuje się w tym celu oznaczenie IP (ang. Ingress Protection Rating) – im wyższa liczba, tym lepiej, najbezpieczniej jeśli będzie to przynajmniej IP44, które informuje o tym, że oprawa chroniona jest przed zachlapaniem ze wszystkich stron, co najlepiej zilustruje fakt, że mogłaby zostać wystawiona na deszcz.
Najważniejsze parametry źródeł światła
Jeśli jesteśmy już przy oznaczaniu parametrów, to oprócz informacji o szczelności, która ma znaczenie w przypadku oświetlenia łazienkowego, na drodze do dobrze doświetlonego wnętrza spotkamy się jeszcze z pojęciami takimi jak:
- Moc pobierana – podawana w watach [W]; im większa, tym więcej energii zużywa źródło światła. Najwięcej energii potrzebować będą żarówki, a najmniej – LED.
- Moc świetlna (strumień świetlny) – podawana w lumenach [lm]; im większa moc, tym więcej światła daje dane źródło i nie musi to wcale mieć przełożenia na moc pobieraną – energooszczędne oświetlenie będzie miało więcej lumenów, przy mniejszej liczbie watów w porównaniu do nieenergooszczędnego.
- Temperatura barwowa – podawana w kelwinach [K]; im wyższa, tym barwa światła zimniejsza i bardziej zbliżona do bieli; im mniejsza, tym cieplejsza barwa światła. Dobór odpowiedniej temperatury barwowej to niełatwa sztuka – każde pomieszczenie ma inną specyfikę, którą należy uwzględnić. Zbyt zimne światło źle wpływa na samopoczucie, tworzy nieprzyjemną atmosferę i utrudnia funkcjonowanie. Zbyt ciepłe z kolei może nie sprzyjać skupieniu i wykonywaniu precyzyjnych czynności, a wręcz powodować senność. Jak ze wszystkim – potrzebna jest równowaga.
Żarówki, świetlówki i LEDy – najważniejsze różnice
1. Żarówki klasyczne i halogenowe – najlepiej oddają barwy oświetlanych powierzchni i przedmiotów, ponieważ emitują światło o widmie światła słonecznego. Mają jednak niską sprawność świetlną. Co to oznacza? Stosunek mocy świetlnej do pobieranej jest niekorzystny – będzie to najmniej ekonomiczne rozwiązanie, mimo że jednorazowy koszt zakupu jest najniższy, to taki zakup będziemy musieli ponawiać najczęściej.
2. Świetlówki (tzw. „żarówki energooszczędne”) – zastąpiły żarówki jako bardziej ekonomiczne źródło światła (ze względu na ich lepszą skuteczność świetlną), ale zazwyczaj mają wysoką temperaturę barwową (tj. zimną) i niską trwałość na częste włączanie i wyłączanie. Dodatkowo są nieekologiczne ze względu na zawartość m.in. rtęci, a także często pełny strumień świetlny emitują dopiero po pewnym czasie, co oznacza, że trzeba odczekać nawet minutę, zanim zrobi się jasno.
3. LED – to obecnie rozwiązanie, które daje użytkownikom największe możliwości, przy jednocześnie najniższej mocy pobieranej i największej skuteczności świetlnej. Popularne LED-y dają możliwość wyboru szerokiego zakresu temperatur barwowych, a także sterowania natężeniem oświetlenia czy kolorami.
Czym kierować się podczas wyboru oświetlenia?
O czym warto pamiętać podczas planowania oświetlenia w domu czy mieszkaniu? Warto rozpraszać światło kloszami i osłonami mlecznymi. Korzystać z odbijania się świateł od ścian i sufitu, czyli nie kierować szczególnie mocnych lamp w dół, tylko na wspomniane powierzchnie w pomieszczeniu, dzięki czemu światło będzie bardziej przyjazne dla domowników. Oprócz tego dobrze przypomnieć, że to dzięki światłu widzimy kolory, więc odbiór barw otoczenia zależeć będzie od barwy światła – ciepłe kolory, będą źle wyglądać oświetlone zimnym światłem i odwrotnie.
Aby dobrze dobrać oświetlenie do poszczególnych pomieszczeń w naszym wnętrzu, dobrze jest rozpocząć planowanie rozmieszczenia źródeł światła odpowiednio wcześnie i skonfrontować je z planem instalacji elektrycznej i przyjętym układem funkcjonalnym. Na wstępnym etapie wykańczania mieszkania wszelkie prace elektryczne i budowlane będą znacznie łatwiejsze do wykonania – im później, tym trudniej wyprowadzać dodatkowe źródła zasilania, chociaż oczywiście nadal będzie to możliwe. Dobre przemyślenie kolejności poszczególnych procesów zachodzących w przystosowywanym do mieszkania miejscu, to klucz do sprawnego i szybkiego wykończenia.
Doświadczony architekt wnętrz jest w stanie uwzględnić wszelkie potrzeby związane z właściwym oświetleniem projektowanego mieszkania, dzięki czemu unikniemy np. wielokrotnego rozkuwania ścian i innych mniej przyjemnych zdarzeń, które mogłyby mieć w związku z tym miejsce na budowie. O tym, dlaczego jeszcze warto skorzystać z usług profesjonalisty, przeczytacie tutaj.